Denizde Bulduklarım

Saç Tokası: #denizdebulduklarım albümünün ikinci fotoğraf nesnesi saç tokası. Bayanların yüzerken saçlarından kayan tokalar, dalgaların vurduğu sahilde kirliliğin bir parçası olmuş durumda.

Oyuncak Yüzük: Bu fotoğrafı çektikten sonra gözle görünen kirliliğe neden olan en büyük unsurun çocuk eşyaları olduğu kanısına vardım. Ailelerin çocuklarını takip etmediğini, takip etseler bile kırılan, işe yaramayan oyuncakların sahilde bırakılmasına göz yumduklarını farketim. Zaten diğer unsurlara neden olan bu yetişkinlerin böyle bir davranış göstermelerine şaşırmak gerekir. İnsanlar bazen unutkan olabilir, gözden kaçan ya da denize düşüp de bulunamayan eşyalar olabilir. Bu durumda o eşyaları sahilde gören (benim gibi) insanların alıp çöpe atması gerekir. (Ki bu, herkes tarafından bilinen fakat uygulanmayan bir çözümdür) En azından böyle bir farkındalık yaratılabilir. Bunu bir çok kişi uygular ve uygulamayanlar da kendilerini sorgularlarsa, bir müddet sonra insanlar yerdeki eşyaları/çöpleri toplamaktan çok, gittikleri yerlerde bu tip şeyleri sahilde unutmamaya, bu konuda daha dikkatli olmaya başlayacaklardır.

Plastik Tarak: Açıkçası sahile tarak götüreni de ilk defa görüyorum. Şu zamana kadar sahilde saçını tarayan bir Allah’ın kulunu bile görmedim. Unutulacak bir nesne de sayılmaz. Muhtemelen kaybedilmiş.

Ne Olduğunu Bilmediğim Plastik Parça: O kadar uzun zaman geçmiş ki üzerinden, ne olduğu bile anlaşılmıyor. Muhtemelen oyuncak parçalarından bir tanesi. Deniz tamamen insan çöplüğü haline gelmiş. Bu yöre yine iyi, başka yerlerde insanlar çöplükten yüzemiyor bile.

Ölçek: Nereden geldiğini bilmediğim bir diğer plastik nesne. Ne için kullanıldığını bile bilmiyorum açıkçası. Yine varsayımlardan giderek hareket edeyim. Kesinlikle tozla ilgili bir şey. Şurup şişelerinin ölçekleri genelde kaşık tarzında. Şişenin boyu maksimum ölçeğin sapı kadar. Muhtemelen toz halindeki ilaçlardan bir tanesi. Hatta şişesi de camdan. O kadar kelime oyunundan sonra söyleyebileceğim tek şey, insanların çevreyi kirletmekte sınır tanımadıkları. Yani düşünsene, insanlar ilaçlarını sahilde kullanıyorlar ve gözleri gibi bakmaları gereken bu ilaçların ekipmanları kayboluyor.

Elastik Top: Albümün bir başka nesnesi eskiden çok satılan, yere hafifçe bırakılsa bile deli gibi havaya fırlayan top. Sahilde bu tip oyuncakların getirilmesi saçma tabi ama çocukları susturabilmenin başka bir çözümü de yok. Bu kadar küçük oyuncakların çocuklara verilmesine kesinlikle karşıyım.

Dondurma Çubuğu: Yaz aylarının en çok sevilen yiyeceği kuşkusuz dondurma. Satışları başladıktan sonra yerlerde dondurma çubukları görmeye başladık. Nedense kışın hiç rastlamıyoruz, acep neden? İnsanoğlu kirletmeye, üşenmeye müsait bir varlık. Şimdi kim gidecek çöp kutusuna kadar? Kim insanlığını gösterecek? Bu fotoğrafın bize anlatmak istediği; “25 yıldır Magnum çubuklarını yere atıyoruz”.

Tarak: Genellikle sevgili bayanların kullandığı bir item tarak, saç fırçası vb. Muhtemel bir ihtimalle kumsalda unutulmuş ve dalgalar nedeniyle denize sürüklenmiş. Dalgalar kıyıya çarptıkça da orta kısmı çıkmış, ya da bir yere takılmış, bilmiyorum. Nereden nasıl geldiği pek önemli değil.

Snorkel: Sahildeki çöpler arasında şnorkel bulmak sadece denizde kullanılabilen bir ürün olduğu için normal bir durum. Sahilde bırakılan/unutulan diğer eşyalar göz önünde bulundurulduğunda şnorkel biraz daha pahalı bir eşya sayılır. Nitekim pahalı olup olmaması, ya da denizde kullanılan bir eşya olup olmaması, vermek istediğim mesaj için pek de önemli değil. Diğer yazılarda da belirttiğim gibi, her ne türden bir şey olursa olsun, insan tarafından üretilen bir ürün doğayı eninde sonunda kirletiyor. Eldeki teknolojiyle bu durumun ortadan kalkması pek de mümkün değil gibi görünüyor.

Göz Damlası Şişesi: Sahilde bulduğum ve beni biraz daha şaşırtan neslelerden bir tanesi bu. Temiz bir ortamda kullanılması gereken bu tip ilaçların sahil kenarlarında kullanılması sağlık açısından pek de iç açıcı değil. Bilindiği gibi kullanımdan önce ellerin temiz olması gerekiyor. Deniz kenarında ellerimiz ne kadar temiz olabilir orası mechul. Kullanımını geçtim, yani neden orada burada ilaç şişeleri görüyoruz? Sağlık konusunda dikkatli olduğumuz kadar çevre sağlığı konusunda da dikkatli olmalıyız.

Şeker Jelatini: Bazı fotoğraflar için neler yazmam gerektiğini bilemiyorum. Çevreyi kirleten o kadar çok farklı tarzda nesneler var ki, bir sonraki fotoğrafta karşımıza ne çıkacağı mechul. Sahillerimiz yemek artıklarıyla dolu zaten. Plastik tabaklar, kaşıklar, içecek şişeleri, cam şişeler, plastik bardaklar… Yemekle ilgili hemen hemen her şeyi bulabiliriz sahillerimizde. Plastiğin denizde oluşturduğu kirliği kısa bir biçimde anlatayım. Dalgaların sahil kenarında biriktirdiği plastik yığınları kendi aralarında (ve ayrıca kumlar sayesinde) birbirine çarparak aşınmakta. Aşınan plastikler deniz yüzeyinde kalmakta ve kıyılarda yaşayan küçük balıklar tarafından renkli alacalı bir yemmiş gibi görünerek yenmektedir. Onlarca plastik tanesini yutan balıklar daha fazla dayanamayarak ölmektedir. Hayatta kalanlar da büyük balıklar tarafından yenmektedir. Büyük balık küçük balığı yer misali bu durum bir sirkülasyon içinde devam eder. Sonuçta besin zincirinin en sonunda yer alan insana kadar bu plastikler canlıdan canlıya aktarılır. Plastiği atan bir insandı. Plastiği yiyen de bir insan.

Kurşun Kalem: Sahil, deniz, kumsal demek tatil demek. Sahildeki bir kalem, “sahilde bulabilinecek çöpler” listesinde akla gelebilecek son şeylerden biri. Hammaddesi tahta olduğu için çevreye herhangi bir zararı bulunmuyor gibi düşünüyoruz. Doğal bir ürün olması, doğada çözünme süresinin başka şeylere göre daha kısa olmasını sağlıyor. Bu da çevreye herhangi bir zarar vermiyor. Tabi zarar vermemesi, bunları gönlümüz rahat bir şekilde etrafa saçabileceğimiz anlamına gelmiyor. Alıp çöpe atmak ne kadar zor olabilir?

Sarı Plastik Parça: Fotoğrafa bakınca ne olduğunu bile kestiremiyoruz. Bir oyuncağın ya da günlü hayatta kullanılan ürünlerin parçası olabilir. Daha ne olduğunu bile tahmin edemediğimiz şeylerin sahilde, denizde, yerlerde olması ülke insanlarının nasıl eğitimsiz olduğunu, eğitimli olanların da sadece kağıt üzerinde eğitimli olduğunun göstergesidir. Ayda bir kez ülke olarak belirli günlerde hep beraber sokaklara çıkıp apartmanımızın önünü temizlesek, hem imece usulünü tekrar hayata geçirmiş olur hem de temiz bir çevrede yaşamış oluruz. Gayet basit bir mantık ama ülke insanlarını düşününce ütopik görünüyor şu an gözüme. Ayda bir yarım saatini, bir saatini yaşadığı çevreye ayırmayan insanlıktan zaten hayır gelmez. İmece usulü bu tip işlerin yapılması hem bireysel olarak hem de toplumsal olarak Türkiye’nin saygı seviyesini yükseltecektir. Yarının büyükleri bu vesileyle belki topluma daha yararlı olur.

Deniz Kabuğu: Deniz kenarında yürüyüş yaparken hemen hemen herkes toplamıştır, eminim. Sahile vuran dalgaların arasında öyle güzel parlarlar ki aslında eğilip almanıza neden olan etki de bu gösteriştir. Kendini “beni al, beni al” dermiş gibi oraya buraya atarlar, dalgaları bahane ederek. Alır, cebinize koyar, evinize götürür ve gözünüzün önünde bulundurursunuz. Sanki sizi her daim görmek ister bu deniz kabukları. Orada öylesine dururlar, kıpırdamadan televizyonun kenarında sizi izlerler ya da koltuğun yan tarafındaki masadan sizi keserler. Her türü kendine has güzelliğe sahiptir.

Oyuncak Bardak: Paylaştığım fotoğrafların yüzde yetmişi çocukların oynadıkları oyuncakların parçaları. Dalgaların vurduğu yerlerde oynayan küçüklerin, kız çocuklarının, farkında olmadan dalgaların alıp götürdüğü plastik parçaları bunlar. Yüzü her zaman gülmeyi hakeden bir çocuğa neden oyuncağına sahip çıkmıyorsun diyemeyiz, çocuk sonuçta. Şuan aklıma geldi de, acaba belediyeler bu sahildeki çöplükler için herhangi bir çalışma yapıyor mu? Bu fotoğrafları çektiğim zamanlarda, sahilde büyük çöp kutuları vardı, fakat sadece insanların çoğunlukta olduğu yerlere koyulmuştu. İnsanlara “yere atma, çöpe at” mesajı vermek için o kadar çok çöp kutusu koymuşlar ki her yere, sanırsın insanlar gerizekalı ve her 5 saniyede bir burada bir yerde çöp kutusu olduğunu unutuyor. Ama yok, ben çocuklara kızmıyorum. Çünkü onlar beyinlerini yetişkinlerin kullandığından daha fazla kapasitede kullanıyorlar. Çocuk beyni gayet basittir. “Çöp, çöpe atılır” mantığını kabul eder ve o çöp kutusu nerede olursa olsun, gider atar – bazı yaramazlar hariç, onlar canavar.

Sürpriz Yumurta: Çocukluğumuzun pahalı çikolatalarından bir tanesi bu yumurtalar. 1974’den beri satılıyormuş, İtalya’da Kinder Sorpresa olarak. Milyonlarca satıldığını düşünürsek çikolatası yenildikten sonra kalan plastik parçaların nerede olduğunu aşikar. Yukarıdaki fotoğrafta görülen plastik diğer 6 milyon kilogram plastikle birleştiğinde denizlerde ve okyanuslarda büyük bir plastik çöplüğü oluşturuyor. Denizlerdeki bu kirlilik yüzünden her yıl 1 milyon deniz kuşu ve 100 milyon memeli hayvan hayatını kaybediyor. Hindistan’da da her yıl 1000’e yakın çocuk su kirliliği yüzünden yaşamını yitiriyor. İnsanların bu umursamazlığı, dünyanın başka yerinde başka “canların” ölümüne neden oluyor.

Deniz Kabuğu: Daha önce paylaştığım bir fotoğrafta, sahili kirleten onca şeyin arasında onu güzelleştiren şeylerin de olduğunu söylemiştim. Sahilde bulabileceğiniz en güzel şey – klasikleşen –  deniz kabuğudur. Denizdeki ve gökteki dalgalanmaları simgeler. Şeklinin spiralli oluşu, gizli bir gücün var olduğunun göstergesidir. Bazı deniz canlılarına yuva olduklarını biliyoruz fakat bunun ötesinde denize nasıl bir faydasının olduğunu pek bilmiyoruz. Denizde milyonlarca deniz kabuğu var ve fiziksel olarak bunun denize kattığı belki de binlerce fayda var. Normal bir insan olarak bu faydalardan sadece birini biliyoruz.

Oyuncak Parçası: Sahilde hemen hemen her türde oyuncak parçası bulmak mümkün. Çocukların sahilde unuttukları oyuncaklarının yanında yetişkinlerin geride bıraktıklarının pek bir önemi kalmıyor. Tabi işin ilginç tarafı şu. Miktar olarak düşünüldüğünde sahilde bırakılan çocuk eşyaları yetişkinlerinkinden fazla. Yetişkinlerin geride bıraktıkları eşyaların çeşitliliği ise çocukların bıraktıklarından fazla. Yetişkinlerin sahilde kullandıkları eşyalara bakınca (örneğin göz damlası şişesi) çocukların aslında daha masum oldukları gösteriyor.

Dart Oku: Kumsalda gezerken karşınıza çıkabilecek plastik çeşiti bellidir aslında. Tabi arada çok farklı şeyler de çıkabilir, ilaç şişeleri gibi. Farklı diyebileceğim plastiklerden bir tanesi görmüş olduğunuz dart oku. Kumsalda bir dart okunun neden bulunduğunu açıklamaya gerek yok. Bir şekilde gelmiş ve çevreyi kirleten diğer plastiklerin arasına katılmış.

Cam Şişe:  Bunlar hep sahilde büfe açan işletmecilerin suçu. Dur bi  dakika. Onların da suçu değil çünkü sahile yeteri kadar çöp kutusu yerleştiriyorlar insanlar yere atmasın da bu kutulara atsınlar diye. Büyük galonları ortadan ikiye ayırmışlar ve alt taraflarını çöp kutusu diye kullanmışlar. Halbuki yaklaşık 20 metre ötedebüyük metal çöp kutuları var. Hani şu apartmanların önünde bulunan kapaklı şeylerden. Adamlar bizim sahilde yüzmek için gelen insan profilini çözmüş, “bunlar üşengeç insanlar, 20 metre bile yürüyemeyecek kadar üşeniyorlar” demişler sanki denizde yorulmuyorlarmış gibi. Asıl yoğunluğu fazla olan ortamlarda hareket zor olur, fizik bunu söylüyor.  Ya gerçekten bütün samimiyetimle yazıyorum şu yazıyı. Neyin kafasını yaşıyor bu insanlar? Çevreyi temiz tutarak ya da trafik kurallarına uyarak da zor işlerinizi yapmaya devam edebilirsiniz. Hani insanlar hayatın o acımasız hızlı akışında işlerini halletmeye çalışıyor ya, bu söylediklerime de dikkat ederek işlerini halledemiyorlar mı? Yani sadece birazcık dikkat ile belki onlarca yıl ileri gidebiliriz. Buna dikkat ederken gösterdiğimiz çaba, yıllar geçtikçe bu durumu kanıksayacağımız için bizi hiç yormuyormuş gibi hissederiz. Hatta hissetmeyiz bile. İşte bu hissetmediğimiz anda onlarca yıl ileri gitmiş oluruz. Düşüncenize, her yerin temiz olduğunu, hiçbir yerde çöp kırıntılarının olmadığını… Hem sağlıklı bir çevre edinmiş oluruz hem de huzurlu bir yaşam sürdürürüz.

Kuş Tüyü: Kuşları diğer canlılardan hep ayrı tutmuşumdur. Benim için kuş demek, özgürlük demektir. İki kanat çırpışında dünyaları dolaşır, bütün gün, gün batımını izleyebilirler. Güneşin hiç batmadığı bir gün bile geçirebilirler. Kendilerine has iletişimleri, sistemleri vardır. Uzun zamandır gözlemlediğim ve onlarla birlikte yaşadığım için biliyorum. Zaten bloguma (canergz.com) biraz göz gezdirmiş olan biri, kuşları sevdiğimi blogun hemen altındaki “Birds are infinite” yazısını görmüştür. Doğanın mükemmel yaratıkları.